Identificeer verontreinigde grond
U wilt groenten of fruit telen ? Goed idee ! Maar voor een gezonde en geslaagde teelt moet u de kwaliteit kennen van de bodem waarin ze gaan groeien: is hij vruchtbaar, bevat hij veel organisch materiaal ? Is hij gezond en vrij van verontreinigingen ?
Hoe kunt u eventuele bodemverontreiniging in uw (moes)tuin herkennen ? Wat kunt u doen om de situatie te verhelpen en een gezonde bodem te krijgen ? Volg de gids !
is uw bodem vervuild ?
De vervuiling van de Brusselse grond houdt verband met het industriële verleden en de verstedelijking, maar ook met bepaald dagelijks gedrag, zoals het toevoegen van vulstof, het achterlaten van afval, het lekken van een olietank, het gebruik van gevaarlijke producten (pesticiden, verf, zepen , oplosmiddelen, enz.), of zelfs het verspreiden van barbecue-as enz.
Als uw bodem vervuild is, ziet u dat niet altijd met het blote oog, maar het kan wel impact hebben op de kwaliteit van uw productie, uw gezondheid en uw leefomgeving.
Technische info
Verzamel informatie over de kwaliteit van uw bodem
Stap 1 : Raadpleeg de kaart van de bodemtoestand
De kaart van de bodemtoestand is het gemakkelijkste en belangrijkste hulpmiddel om na te gaan of een terrein verontreinigd kan zijn en of er risico's zijn voor uw gezondheid. De kaart is gratis beschikbaar op de website van Leefmilieu Brussel.
- Uw terrein is niet opgenomen in de inventaris van de bodemtoestand
Dit betekent dat Leefmilieu Brussel over geen informatie van mogelijke verontreiniging beschikt.
- Uw terrein is opgenomen in de inventaris van de bodemtoestand
Leefmilieu Brussel kent een categorie toe aan elk perceel in de inventaris van de bodemtoestand.
Stap 2 : Verzamel informatie over de toestand van uw terrein
Observeer uw terrein en win informatie in over de geschiedenis ervan, bijvoorbeeld bij de buren of de gemeente :
- Is/was er een stookolietank aanwezig ?
- Bevinden er zich bussen of flessen met (resten van) gevaarlijke producten (gebruikte olie, oplosmiddelen enz.) op het terrein ?
- Bevat de bodem aanvulgrond (in dat geval bevat hij meestal bouwafval, stukken baksteen of zelfs kleine hoeveelheden afval, stukjes plastic enz.) ? Aarzel niet om de bodem een beetje uit te graven.
- Ruikt de bodem verdacht naar olie of oplosmiddelen ? (Een geur van rottende planten is geen verontreiniging !)
- Ligt uw terrein naast een grote verkeersader (spoorweg, autosnelweg, drukke weg…) ?
Vermoedt u dat er sprake is van bodemverontreiniging, dan is het nuttig om een bodemmonster van een of meer verdachte zones te nemen en dat te laten analyseren.
Stap 3 : Bereid de analyse van het bodemmonster voor
Kies een laboratorium
Bepaal voordat u een bodemmonster neemt naar welk laboratorium u de monsters wilt sturen. Er zijn verschillende procedures voor het bestellen van een analyse (de meeste laboratoria hebben aanvraagformulieren voor analyses).
U kunt kiezen uit :
- een erkend laboratorium, d.w.z. een laboratorium dat erkend is voor diepgaande verkennende bodemonderzoeken in overeenstemming met de Brusselse regelgeving (zie de lijst van de erkende laboratoria in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest)
- andere laboratoria die eveneens bodemanalyses kunnen uitvoeren.
Wat hebt u nodig ?
- Notaboekje en potlood (optioneel)
- Nieuwe wegwerphandschoenen
- Een schoon stuk plastic zeil (optioneel)
- Schone glazen bokaal van minstens 400 ml
- Etiketten
- Schepje of spade
Stap 4 : Neem de moestuinbodemmonsters af en identificeer ze
Als de verdachte zone duidelijk is afgebakend (bijvoorbeeld door een storting van verdacht afval of sporen van as), neem dan een gericht monster op een diepte van 20-30 cm.
Als de verdachte zone groter is en er geen duidelijk geïdentificeerde bronnen zijn (bijv. aanvulgrond): Neem verschillende monsters en meng ze door elkaar (zie illustratie).
Identificeer de monsters: kleef een etiket op de bokaal met uw naam en de datum van de monstername. Hebt u meerdere bokalen, vermeld dan ook de plaats waar u de monsters hebt genomen.
Bewaar de monsters op een koele plaats.
Bij het nemen van een monster is het zeer belangrijk dat alle materiaal schoon is om verontreiniging van buitenaf te voorkomen. Reinig de gereedschappen en de bokaal met schoon water (zonder roestsporen).
Stap 5 : Laat uw moestuinbodemmonster analyseren
Type analyse en kosten
Het laboratorium kan u informeren over de verschillende analysemogelijkheden. De analyse van polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) en minerale oliën is een goede basis om de staat van verontreiniging van uw moestuin te controleren. Als u verontreiniging met andere stoffen vermoedt (ontvettingsproducten, benzine, asbest enz.), kunt u vragen om een meer specifieke analyse.
De kosten voor het analyseren van een bodemmonster op zware metalen, PAK's en minerale olie liggen tussen de € 50 en € 60. Opgelet, u moet misschien meerdere monsters laten analyseren.
De prijzen voor andere analyses kunnen sterk variëren afhankelijk van de geanalyseerde parameters en kunnen oplopen tot enkele honderden euro’s. Uw laboratorium kan u informeren over de prijzen. De resultaten worden meestal binnen een maand verzonden.
In bepaalde gevallen levert het observeren van de aard van de bodem een eerste indicatie op van de locatie van het vervuilde gebied. Als u bijvoorbeeld op uw perceel een gebied heeft waar u alleen natuurlijk zand ziet en een ander gebied dat duidelijk is opgevuld (heterogene grond met stukjes baksteen, enz.), is de kans groot dat de vervuiling van de bodem beperkt blijft. naar dit gebied.
Als een bepaald gebied of een specifiek monster vervuild is, kun je ervoor kiezen om aanvullende analyses uit te voeren om de vervuiling scherper in beeld te brengen.
Interpreteer de analyseresultaten
* Drempelwaarde 1
Drempelwaarde 1 stemt overeen met de interventienorm voor een woonzone (volgens het Gewestelijk bestemmingsplan) zoals voorzien door de wet. Als de gemeten concentratie boven de wettelijke drempel ligt, wordt uw terrein als verontreinigd beschouwd als het zich in een woonzone bevindt. Deze normen werden onder meer bepaald op basis van analyses van de risico’s voor de menselijke gezondheid en het milieu. Het uitgangspunt van ongunstige scenario’s werd weerhouden omdat men rekening houdt met personen die hun gehele leven aan de verontreiniging zijn blootgesteld.
* Drempelwaarde 2
Drempelwaarde 2 is een concentratie die door Leefmilieu Brussel werd berekend op basis van een risicobeoordelingsmodel, voor een woning met een moestuin. Indien deze drempel wordt overschreden, moeten er maatregelen worden genomen om contact met de aanwezige verontreiniging en mogelijke negatieve gevolgen voor de menselijke gezondheid te vermijden.
Om te weten of u voorzorgsmaatregelen moet nemen in verband met uw moestuin, kunt u de analyseresultaten die u van het laboratorium hebt ontvangen vergelijken met de waarden in de onderstaande tabel.
Zware metalen
Minerale olie
Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's)
Wat betekent het als een drempelwaarde is overschreden ?
Wat kunt u doen als een drempelwaarde is overschreden ?
In alle gevallen bij drempel 0
- Was uw groenten en fruit voordat u ze eet.
- Was uw handen na het tuinieren.
- Het is ook raadzaam om uw moestuin volgens goede tuinierpraktijken te bewerken om toekomstige bodemvervuiling te voorkomen.
Bij overschrijding van drempelwaarde 1
- Verminder de concentratie verontreinigende stoffen door regelmatig organisch materiaal (mest en compost) en schone aarde aan uw bodem toe te voegen. De toevoeging van rijpe compost verbetert het microbiologische leven en dus ook de afbraak van bepaalde verontreinigende stoffen. Het verbetert ook de pH van uw bodem: die wordt minder zuur. In zure grond komen zware metalen gemakkelijker vrij en komen dan in de groenten terecht.
- Schil wortelgroenten voor u ze eet of bereidt.
- Laat de grond niet braak liggen. U kunt de bedden bedekken met compost of gehakseld groenafval om te vermijden dat bodemdeeltjes worden verspreid door de wind of de regen. In het algemeen is dit ook een goede praktijk om de bodem en het bodemleven te beschermen.
- Niet alle planten zijn even gevoelig voor bodemverontreiniging. Teel geen planten waarin de verontreinigende stoffen zich opstapelen.
Bij overschrijding van drempelwaarde 2
Bij overschrijding van drempelwaarde 2 moet u naast de aanbevelingen voor drempelwaarde 1 de volgende principes in acht nemen :
- Teel uw groenten niet in volle grond, maar in bakken of andere houders die u vult met schone grond en compost waarvan u de herkomst kent.
- Of bedek het terrein waar u groenten en fruit wilt telen met geotextiel en hoog het daarna op met minstens 30 cm schone teelaarde, zodat de wortels van de planten niet in de verontreinigde zone doordringen.
- Bedek de rest van de verontreinigde zone waar u geen groente of fruit gaat telen, zoals paden, met houtsnippers op een geotextiel om te voorkomen dat iemand in contact komt met de verontreinigde grond.
- U kunt bodemverontreiniging ook verhelpen door verontreinigde grond bijvoorbeeld af te graven en te verwijderen. Om het goede verloop van deze saneringswerken te garanderen, moeten ze echter verplicht worden opgevolgd door een bodemverontreinigingsdeskundige en een bodemsaneringsaannemer. De verontreinigde grond moet ook worden afgevoerd naar een erkend verwerkingscentrum. Bodemsanering brengt aanzienlijke kosten met zich mee.
Bodemverontreiniging in uw moestuin voorkomen
- Gebruik geen toxische producten en vooral geen pesticiden.
- Verspreid geen as, want die kan polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) bevatten of andere verontreinigende stoffen afkomstig van (onvolledig) verbrand afval.
- Gebruik geen regen- of putwater als u vermoedt dat het verontreinigd is. Het is af te raden om water te gebruiken dat afkomstig is van een zinken dak of een dak in asbestcement, omdat het de bodem kan besmetten..
- Gebruik compost van goede kwaliteit en betrouwbare herkomst, want compost van twijfelachtige herkomst kan verontreinigende stoffen bevatten vanwege de aanwezigheid van verontreinigd organisch afval, bijvoorbeeld groenafval dat afkomstig is van een verontreinigd terrein. Controleer ook de herkomst van aanvulgrond.
- Blijf uit de buurt van de moestuin wanneer u uw tuingereedschap op benzine (bijv. bosmaaiers, grasmaaiers enz.) onderhoudt.
