Verminder het risico op vogelbotsingen

Transparante wanden

Vogels gebruiken, net als mensen, hun zicht om zich te oriënteren. Wanneer de ruimte achter een doorzichtige wand even lichtrijk is als die ervoor (wat vaak het geval is voor geluidsdempende wanden, doorzichtige balustrades, bushokjes ...) kunnen vogels het obstakel niet zien. Door die transparante ruimtes te willen doorkruisen, botsen ze, vaak tegen een hoge snelheid, op het glas wat ernstige tot dodelijke gevolgen heeft.

Warmteweerkaatsende wanden

Wanneer het achter een glazen oppervlak donkerder is dan ervoor, kan er een spiegeleffect ontstaan dat de omringende natuurlijke omgeving weerspiegelt, zoals bomen, wolken of waterpartijen. Dit gebeurt vaak bij ramen en glazen gevels. Het probleem doet zich ook voor bij gepolijste metalen oppervlakken. Vogels, misleid door deze reflecties, zien het gevaar niet en vliegen recht op de wand af.

Het licht

Licht van binnen dat door ramen naar buiten wordt verspreid en licht buiten dat op ruiten wordt weerspiegeld, verhogen het risico op botsingen, vooral tijdens trekperiodes.

Vogels worden aangetrokken door lichtbronnen, vooral bij slecht weer of ‘s nachts, waardoor ze gedesoriënteerd raken en over de verlichte met glas omgeven zones vliegen of ertegenaan botsen. Dit fenomeen, vaak sterk aanwezig in grote steden, verstoort ook hun natuurlijke trekroutes en verhoogt hun fysiologische stress.

Ontwerpen die transparantie en reflectie bevorderen

Kies bij elk nieuw ontwerp of bij elke herinrichting voor ontwerpkeuzes die het risico op botsingen beperken. Vermijd dus:

• Spiegels en spiegeleffecten buiten.
• Transparante vrijstaande wanden in een open ruimte (scheidingswanden, glazen loopbruggen, balustrades, geluidsschermen, afsluitingen ...).
• Glazen hoeken en ramen tegenover elkaar (grote raampartijen aan weerszijden van een gebouw, glazen hoeken, glazen loopbruggen tussen twee gebouwen ...).

Vermijd bomen te dicht bij zones met ramen of weerspiegelende oppervlakken (minstens tien meter afstand). In de rechtstreekse omgeving van gebouwen wordt er het best gekozen voor struiken, hagen of bloemenweiden, zelfs al blijft het risico op botsingen groot (vooral als de ramen of weerspiegelende oppervlakken helemaal tot op de grond reiken).

Lichtvervuiling

• Beperk buitenverlichting en verlichting ter verfraaiing van een gevel.
• Geef voor waardevolle gevels, zoals neoklassieke gevels en andere beschermde gevels, de voorkeur aan naar beneden gerichte verlichting die ‘s nachts wordt uitgeschakeld (en zorg ervoor dat het verlichten van nestplaatsen van dieren in en rond gebouwen wordt beperkt).

Als er al zulke oppervlakken bestaan en een ingrijpende renovatie geen optie is, kan het risico op botsingen worden verminderd door de wanden minder reflecterend en/of beter zichtbaar te maken. Voor een effectieve behandeling moet de markering minstens op de eerste 3 verdiepingen worden aangebracht EN minstens de verwachte hoogte van de aangrenzende vegetatie bereiken (om het zekere voor het onzekere te nemen: de verwachte hoogte van volgroeide bomen +20%).

• Plak antibotsingsstickers of ondoorzichtige folie op de ramen. Plaats deze aan de buitenkant van het glas, als deze aan de binnenkant wordt gekleefd, blijft de reflectie overheersend.
• Gebruik voor motieven contrasterende kleuren, bij voorkeur lichte (licht motief op donkere achtergrond).
• Kies indien mogelijk voor verticale in plaats van horizontale patronen. Doorlopende elementen lijken effectiever dan punten.
• Kies voor folie die het hele glasoppervlak bedekt of voor motieven die gelijkmatig over het hele oppervlak verdeeld zijn met inachtneming van de minimale bedekking (zie het gedeelte over afmetingen hieronder).
• Eenkleurige elementen zijn beter dan motiefjes, want deze zijn vaak minder bestand tegen verkleuring door licht.

Zelfklevende folie heeft een levensduur van 5 tot 15 jaar, afhankelijk van het type en de leverancier. Deze zal dus op gezette tijden vervangen moeten worden om efficiënt te blijven. Wees voorzichtig bij het plaatsen van de folie en doe een beroep op professionals die een goede de plaatsing kunnen garanderen. Vooral aan de randen zou er water kunnen binnendringen als de folie niet goed zou zijn aangebracht.

• Laat het glas zandstralen (zand onder hoge druk op het raam spuiten) of satineren (chemische bewerking) om het minder sterk te laten reflecteren.
• Voorzie voor een groene gevel met een hekwerk, niet verder dan 1 m van het gebouw. Dat rooster moet dezelfde ruimte tussen de latjes hebben als nodig is bij de visuele markeringen. Opgelet, want vergroenen zonder het reflecterende karakter van het oppervlak te beperken, kan het risico op botsingen verhogen (in elk geval in de eerste jaren)!
• Installeer lichtgekleurde gordijnen, lamellen, jaloezieën, rolgordijnen, koorden of plastic stroken. Deze zijn geen vervanging voor een structurele oplossing als de gordijnen of jaloezieën soms open worden gelaten.
• Zorg voor een verscheidenheid aan decoratie: vingerverfontwerpen, met spray aangebrachte marketingdecoraties (bedrijfsbranding, vitrinedecoratie ...) of microgeperforeerde raamstickers.
• Installeer een afrastering, gaasplaat of een wijdmazig net. Netten moeten op een specifieke wijze worden geïnstalleerd. Zo moeten ze tegen de ramen worden aangebracht om te voorkomen dat vogels vast komen te zitten en mogen ze enkel tijdelijk worden gebruikt (bijvoorbeeld in afwachting van de installatie van een permanente oplossing).
• Het ophangen van rode, zwarte of oranje slierten van 3 mm breed die verticaal worden gehangen, kan ook een voordelige en relatief effectieve oplossing zijn. Kies voor weerbestendig materiaal.
• Particulieren kunnen op kleine ramen in woningen zelfklevende (zwarte, oranje of rode) stippen aanbrengen met een diameter van 1,2 tot 2 cm.

Lap uw ramen niet te vaak

Vuile ramen doen het risico op zo’n botsingen niet significant dalen ..., maar ramen lappen verhoogt wel tijdelijk het risico! Lap uw ramen niet te vaak en bij voorkeur buiten de actieve periodes van vogels (vooral het broedseizoen). Een goed excuus om een beetje lui te zijn!

Optimaliseer de markeringen

Welke afmetingen moeten de markeringen hebben?

• Verticale lijnen: minstens 0,3 cm dik en er mag maximaal 10 cm tussen de verschillende lijnen worden gelaten
• Horizontale lijnen: minstens 0,5 cm met maximaal 5 cm tussen de lijnen
• Punten: deze moeten een diameter hebben van minstens 0,9 cm en er mag maximaal 9 cm tussen de stippen worden gelaten.
• Artistieke oplossing: geen open plekken van meer dan 5 cm hoog en 10 cm breed.
• Er is geen rechtstreeks verband tussen de bedekking (van een raam of weerspiegelend oppervlak) en efficiëntie. Dat hangt af van het soort oplossing: zeer efficiënte opties kunnen al werken met een dekking van slechts 1%.
  Over het algemeen is de dekking echter wel ongeveer 15% van het glasoppervlak (en 20-25% voor stippellijnen en markeringen met een laag contrast, zoals mat glas). Voor stippen kan, afhankelijk van het model, een dekking van meer dan 10% (in zeer dichte mazen) contraproductief zijn en paradoxaal genoeg oppervlakken moeilijker detecteerbaar maken.

Denk van bij het begin van het project na over materialen en architecturale keuzes. Zo dalen de kosten drastisch en stijgt de effectiviteit van de oplossingen. 

Structurele oplossingen zijn ook duurzamer dan retrofitting (folies en stickers die periodiek vervangen moeten worden).

• Geef de voorkeur aan ruiten en beschermende wanden (balustrades, windschermen) die duidelijk zichtbaar zijn dankzij hun textuur (mat- of gezandstraald glas) of vorm (glasblokken of gebogen, geribbeld of draadglas).
• Beperk de reflectie tot maximaal 15% (niet-warmteweerkaatsend glas), afhankelijk van de kenmerken die bij de leverancier moeten worden aangevraagd (of bij de bestelling moeten worden gespecificeerd).
• Kies voor ruiten en wanden met een zelfgekozen ontwerp (dat wordt geëmailleerd in het glas).

• Plaats lichtdoorlatende oppervlakken wat meer naar achteren in plaats van in het verlengde van de gevel om te profiteren van de schaduw en het reliëfspel dat wordt geboden door de vaste delen van de muren en balkons.
• Kies liever kruishouten ramen of ramen met structuur in plaats van grote ramen zonder opdeling.
• Als u nestkastjes en voederhuisjes wilt installeren, plaats ze dan uit de buurt van problematische glasoppervlakken.
• Verminder het gebruik van glas in het algemeen.

‘s Nachts stralen onze glazen gebouwen licht uit dat vogels stoort, vooral trekvogels die ‘s nachts reizen. Dit is energieverspilling, leidt de trek om en kan zelfs leiden tot botsingen.

De verspreiding van licht naar buiten is een echt ecologisch probleem dat vaak onderschat wordt. De oplossingen om de overlast te verminderen zijn over het algemeen gelinkt aan gedragswijzigingen.

• Scherm ramen af met rolluiken, jaloezieën of dikke gordijnen. Vergeet niet om ze te sluiten zodra het licht aan is of voorzie externe rolluiken van programmeurs om ervoor te zorgen dat ze elke dag vanzelf op tijd sluiten.
• Kies warmwitte verlichting (2700 K of minder) in plaats van felle koudwitte verlichting.
• Plan het uitschakelen van de verlichting in onbezette lokalen, vooral bij niet-residentiële gebouwen (kantoren ...) met een aanwezigheidsmelder of handmatig bij het afsluiten ‘s avonds.
• Doof na middernacht de verlichting van gevels en winkelvitrines en reclameborden.