Everzwijn Sus scrofa
Ontdek dit ooit uitgestorven zoogdier, terug in het Brussels Gewest sinds 2006.
Belangrijkste kenmerken
Strikte bescherming op het hele gewestelijke grondgebied (Bijlage II.2.1, Natuurordonnantie) ; Wildsoort (bijlage III, Ord. Nature).
Observeren, determineren, ontdekken
Zijn algemene uiterlijk is massief en vergelijkbaar met dat van het tamme varken, hoewel hij hoger op zijn poten staat. Met een hoogte van 60 tot 110 cm en een lengte van 110 tot 180 cm is het wilde zwijn gedrongen en gehurkt en draagt het het grootste deel van zijn gewicht, dat kan oplopen tot 180 kg, aan de voorkant van zijn lichaam.
Door in de aarde te woelen, zorgen ze voor de verspreiding van zaden, mengen ze de humus in de bodem, wat gunstig is voor de groei van de bomen. Ze elimineren ook bepaalde larven van insecten die parasiteren op bepaalde planten, ze voeden zich ermee, ze zorgen ervoor dat dierenkrengen uit het bos verdwijnen. Ondanks zijn slechte imago speelt het everzwijn een sleutelrol in het evenwicht van het bosecosysteem.
Biologische cyclus
Wilde zwijnen zijn kuddedieren waarvan de complexe sociale organisatie gebaseerd is op de “leidende everzeug” en het in stand houden van relaties tussen moeders en dochters in de loop van de tijd. De “kuddes” zijn groepen die bestaan uit volwassen en subvolwassen zeugen en hun jongen. Na ongeveer anderhalf jaar emanciperen de jonge mannetjes zich uit de groep en worden solitair.
Rivaliserende mannetjes kunnen vechten tijdens de bronst, maar wilde zwijnen vechten ook om hun territorium te verdedigen tegen indringers.
Tijdens de bronsttijd (herfst) ontmoeten zeugen en everzwijnen elkaar.
In het voorjaar worden er gemiddeld 6 biggen (ook wel frislingen genoemd) geboren, na een draagtijd van iets minder dan vier maanden. Oudere zeugen krijgen meer jongen.
In jaren waarin er een overvloed aan voedsel is (mastjaren), zijn de nesten van de vrouwtjes meestal groter.
- Zichtbaarheid: januari tot december
- Voortplanting: september tot maart
Bij gebrek aan predatie en numeriek beheer schommelen de populaties wilde zwijnen afhankelijk van de beschikbare voedselbronnen, in het bijzonder de eikelproductie (mastjaren).
Deze soort, die in de andere twee regio's zwaar bejaagd wordt, verkort zijn draagtijd om eerder in het jaar te bevallen om zich aan te passen aan de jachtdruk.
Rol in het ecosysteem
Het everzwijn voedt zich met eikels, kastanjes, beukennootjes, wormen en larven, wortelstokken en kruidachtige of struikachtige bosplanten. Het everzwijn is een alleseter en eet ook kleine knaagdieren, waarvan hij de populatie reguleert.
Tijdens de eerste week verblijven de everjongen in de “ketel”, een nest dat door hun moeder is gebouwd.
Het everzwijn komt vooral voor in vochtige loofbossen en oude naaldbossen. In Brussel komt hij voor in het Zoniënwoud en sinds kort ook in de Woluwevallei..
Beheren en onthalen
Het everzwijn is een bosbewonende diersoort. In het Brusselse Gewest versnipperen transportwegen zijn habitat en verhinderen ze een veilige verplaatsing.
Om deze soort te bevorderen:
- Bevorder de aanleg van reisroutes boven of onder obstakels zoals spoorlijnen of snelwegen.
- Respecteer de rust en stilte in bosrijke gebieden tijdens het wandelen.
- Houd uw hond aan de lijn tijdens wandelingen in bos- en natuurgebieden.
- Beperk de fragmentatie van bosecosystemen.
Samenleven en overlast vermijden
In België, net als elders in Europa, ondergaan everzwijnen belangrijke demografische veranderingen, ondanks het feit dat ze de meest bejaagde diersoort zijn in Wallonië. De voortplanting van everzwijnen hangt samen met de beschikbaarheid van voedselbronnen en met klimatologische factoren. Klimaatverandering, de afwezigheid van wilde roofdieren en kunstmatige voeding voor de vrijetijdsjacht dragen allemaal bij tot een toename van het aantal everzwijnen.
Hoewel everzwijnen normaal gesproken alleen op doortocht zijn in het Brussels Gewest, is sinds april 2024 een mannelijk wild zwijn waargenomen in het Woluwepark. Deze situatie wordt dagelijks gevolgd door Leefmilieu Brussel.
Wat kun je doen om wild betreden en wilde zwijnen te vermijden?
Als er weinig voedsel is, aarzelt het everzwijn niet om het bos te verlaten en veroorzaakt aanzienlijke schade aan de velden, weiden en tuinen aan de rand.
- Als je aan de rand van een bos staat, installeer dan een stevige omheining die doorlaatbaar is voor kleine dieren.
- Houd je hond in het bos aan de lijn en zorg ervoor dat je hem volledig onder controle hebt tijdens wandelingen en in hondenlosloopzones.
- Voer ze niet en zorg ervoor dat je geen etensresten binnen hun bereik achterlaat; dit kan hun natuurlijke dieet verstoren en het risico op de verspreiding van besmettelijke ziekten vergroten.
- Vermijd het verlaten van gemarkeerde paden om zeugen en hun jongen niet te storen.
Wat te doen als je een everzwijn tegenkomt?
Het everzwijn is geen bijzonder agressief dier, maar er kunnen voorzorgsmaatregelen worden genomen om risico's op ongevallen te vermijden, ook al zijn deze zeldzaam. Het wild zwijn is van nature eerder schuw, maar als het zich aangevallen voelt, kan het aanvallen (vooral als het dier gewond is of als het een zeug met jongen is).
- Blijf stil staan en blijf kalm.
- Benader het niet.
- Als het wild zwijn op je af komt, ontwijk het of keer rustig om.
- Houd je hond aan de lijn.
- Als je hond wordt achtervolgd door een wild zwijn, grijp dan niet in.
- Gebruik nooit een stok of ander voorwerp om het wild zwijn weg te jagen.
Bioveiligheid: Beheer van Afrikaanse varkenspest (AVP)
Afrikaanse varkenspest (AVP) is een virale ziekte in Europa veroorzaakt door een virus uit de familie Asfarviridae, dat alle varkens treft, zowel wilde als tamme.
Een van de vectoren waarmee het virus van Afrikaanse varkenspest zich in Europa verspreidt, is voedsel. Het virus kan het vleesverwerkingsproces overleven en blijft lange tijd besmettelijk. Everzwijnen, evenals varkens, kunnen via weggegooide etensresten met dit virus worden besmet.
In 2018 werden de eerste infecties bij zwijnen in België vastgesteld.
In 2020 herwon België zijn status als vrij van Afrikaanse varkenspest bij alle varkensachtigen (tamme varkens, wilde zwijnen en in gevangenschap) op het niveau van de Wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE).
Hoewel de ziekte als uitgeroeid wordt beschouwd, blijven er strikte maatregelen voor toezicht en controle bestaan om een heropleving van de ziekte onder zwijnen te voorkomen.
De mens is niet gevoelig voor deze ziekte.
Voorzorgsmaatregelen:
- Geef nooit voedselresten aan zwijnen en varkens.
- Importeer geen voedselproducten (vlees/charcuterie) uit getroffen gebieden.
- Raak geen zieke of dode zwijnen aan, maar meld deze snel aan de bevoegde autoriteiten door te bellen naar 0490 66 68 70.
- Plaats voedselresten in een afgesloten vuilnisbak zodat wilde dieren er niet bij kunnen.
- Houd uw honden aan de lijn om te voorkomen dat ze in contact komen met zieke of dode zwijnen.
- Raadpleeg de informatiebrochures van het FAVV over Afrikaanse varkenspest.
Verplichtingen, verbodsregels... Wat zegt de wet ?
Het is verboden om :
- Wilde dieren dier te voeden.
- Dieren te jagen.
- Wilde dieren te vangen, houden of vervoeren.
- Wilde dieren opzettelijk verstoren.
Het is verplicht om :
- Op de gemarkeerde paden in het Zoniënwoud te blijven.
- De borden in het bos, de geldende voorschriften en de opmerkingen van boswachters en toezichthouders op te volgen.
