Gewone wesp Vespula vulgaris
Ontdek dit sociale insect, dat hoewel het overlast kan veroorzaken, toch een belangrijke rol speelt in onze ecosystemen.
Belangrijkste kenmerken
Observez, identifiez, découvrez
Voor velen van ons zijn wespen vooral bekend vanwege hun steek, en worden ze daarom vaak gevreesd en systematisch uitgeroeid. Toch is de wesp geen schadelijke soort, integendeel. Door tal van andere insecten te vangen, zoals rupsen, muggen en bladluizen om hun larven te voeden, dragen wespen bij aan het gezonde evenwicht van ons ecosysteem!
De gewone wesp is een sociale hymenopter (vormt kolonies). Haar lichaam is slank en gesegmenteerd, met een duidelijke insnoering ter hoogte van de taille, de beroemde "wespentaille".
Ze heeft een opvallende zwart-gele kleur, met gele banden op het achterlijf die afwisselen met zwarte segmenten, wat een duidelijk patroon vormt. Haar kop is zwart met een gele snuit en gele markeringen rond haar samengestelde ogen. Haar antennes zijn zwart.
Het borststuk is zwart, bezaaid met fijne haartjes, maar de beharing is niet erg dicht. De poten, die voornamelijk geel zijn, zijn aangepast om te lopen en oppervlakken vast te grijpen. Tijdens de vlucht hangen ze niet veel naar beneden.
Ten slotte eindigt het achterlijf van de vrouwtjes in een gladde angel, die meerdere opeenvolgende steken mogelijk maakt (in tegenstelling tot bijen met een gehaakte angel).
.jpg)
Een nest van papier-maché
Geplaatst op een beschutte plek, bij voorkeur blootgesteld aan de ochtendzon, wordt het nest gevormd uit houtvezels die van dood hout zijn geschraapt, gekauwd en vermengd met speeksel. Hierdoor krijgt het de uitstraling van beige kartonachtig papier-maché en is het relatief broos en fragiel.
Het nest wordt vanaf het vroege voorjaar gebouwd en groeit gedurende het seizoen mee met de uitbreiding van de kolonie. Het nest wordt gebouwd op een beschutte plek (dichte struik, holte...) en hangt vast met een "steel" (peteel). De larvale cellen zijn van onder naar boven gericht, en de groei van het nest gebeurt in dezelfde richting.
Omdat het gedrag binnen de soort sterk varieert, verschillen ook de nesten, afhankelijk van of ze bovengronds of ondergronds zijn.
Het nest is bedekt met afscheidingen en feromonen die een afstotend effect hebben op mieren om predatie te beperken.
- Le nid peut être entièrement souterrain !
Levencyclus
De levenscyclus van de gewone wesp begint in het voorjaar, wanneer de jonge koninginnen (stichters), die in de vorige herfst bevrucht zijn, uit hun winterrust komen na de winter doorgebracht te hebben op een plek die beschut is tegen de kou.
Ze zoeken een relatief beschutte plek om een eerste nest van papier-maché te bouwen. Ze leggen hun eerste eitjes in ongeveer dertig larvale cellen, waaruit werksters (onvruchtbare vrouwtjes) geboren worden. Deze werksters nemen al snel de taak over om het nest uit te breiden, voedsel (insecten en suikerrijke stoffen) te verzamelen en de larven groot te brengen, terwijl de koningin zich volledig wijdt aan het leggen van eitjes.
In de zomer bereikt de kolonie haar hoogtepunt, met enkele duizenden individuen. Het aantal larven varieert van 3000 tot 8000, afhankelijk van de kracht van de koningin en de lokale omstandigheden.
Aan het einde van de zomer produceert de kolonie vruchtbare mannetjes en vrouwtjes. De paring vindt plaats buiten de nesten. De mannetjes verlaten het nest en verzamelen zich op strategische locaties, wachtend op de vrouwtjes. Een vrouwtje wordt door een of meerdere mannetjes bevrucht en slaat het sperma op in haar spermatheek. Bij de partnerkeuze lijken sterke individuen en genetische diversiteit de voorkeur te krijgen.
Na de paring verspreiden de nieuwe stichters zich om een overwinteringsplaats te vinden, terwijl de mannetjes, de werksters en de oude koningin sterven bij het naderen van de winter. Deze periode van desintegratie van de kolonie leidt tot chaos en kannibalisme.
In het volgende voorjaar beginnen de jonge koninginnen de cyclus opnieuw.
- Zichtbaarheid: april tot oktober
- Voortplanting: half augustus tot half oktober
- Overwintering (diapauze van de stichters): november tot maart
Risico's van verwarring
De soort wordt vaak verward met haar naaste verwant, de Duitse wesp. Ze lijken sterk op elkaar, maar enkele kenmerken maken het mogelijk om ze theoretisch te onderscheiden, hoewel deze verschillen in de praktijk vaak minder duidelijk zijn dan in de handboeken:
- De Duitse wesp is iets groter en robuuster.
- Op de snuit (clypeus) heeft de gewone wesp een dikke, omhoog gebogen zwarte verticale lijn in de vorm van een anker, terwijl deze lijn bij de Duitse wesp nauwelijks zichtbaar is en eindigt in één of drie kleine zwarte stippen op een gele achtergrond.
- Bij de slapen heeft de gewone wesp een lichte tot zwarte vlek onder het oog, terwijl de rand van het oog bij de Duitse wesp volledig geel is.
- Aan de zijkanten van het borststuk, net vóór de vleugels, heeft de gewone wesp dunne, rechte gele lijnen (soms erg fijn en nauwelijks zichtbaar), terwijl de Duitse wesp een verdikte en bijna driehoekige lijn in het midden heeft.
- Tot slot hebben de zwarte stippen op het achterlijf van de gewone wesp vaak de neiging om samen te smelten of zich te verbinden met de dikke zwarte strepen, terwijl deze stippen bij de Duitse wesp vrij staan en duidelijker afgetekend zijn.
Duitse wesp
Middelste wesp
De middelste wesp (Dolichovespula media) heeft een gestreept achterlijf, maar de zwarte strepen zijn veel dikker dan de dunne gele strepen. De koninginnen hebben bovendien roodbruine vlekken op het borststuk, wat hen een gelijkenis met de Europese hoornaar geeft.
Franse veldwesp
Veldwespen lijken sterk op de gewone en Duitse wespen, maar kunnen gemakkelijk worden herkend aan hun geel-oranje antennes, een slank achterlijf dat rond is bij de "wespentaille", en lange poten die tijdens de vlucht bungelen.
Europese hoornaar
De Europese hoornaar (Vespa crabro) is veel groter dan wespen van het geslacht Vespula. Hij heeft roodachtige tinten op de kop, het borststuk en de bovenkant van het achterlijf.
Aziatische hoornaar
Groter dan de wespen, maar kleiner dan de Europese hoornaar, is de Aziatische hoornaar (Vespa velutina) herkenbaar aan zijn donkere kleur, een duidelijke oranje streep op het achterlijf en zijn karakteristieke citroengele poten.
Rol in het ecosysteem
Volwassen wespen eten zoete vloeistoffen (afscheiding van larven, maar ook nectar van bloemen, sap van rijpe of rottende vruchten, suikerhoudende dranken, bloed...). De larven zijn carnivoor en worden gevoed met vliegen, rupsen, spinnen, kleine stukjes vlees...
De nesten zijn bovengronds of ondergronds, maar altijd relatief beschut tegen slecht weer.
Wespen zijn relatief ubiquistisch en passen zich aan een grote verscheidenheid aan landschappen en habitats aan.
Beheer en verwelkom
Wespen verwelkomen? Dat klinkt misschien vreemd!
Toch spelen ze een belangrijke rol in het beheer van ecosystemen. Volwassen wespen bezoeken bloemen op zoek naar nectar en dragen zo bij aan de bestuiving.
Daarnaast zijn ze waardevolle nuttige insecten en biologische bestrijders: ze zijn fervente eters van insecten die soms ongewenst zijn, vooral in de landbouw en in moestuinen.
Hoewel volwassen wespen voornamelijk zoete stoffen eten, voeden ze hun carnivore larven door op rupsen, muggen, bladluizen, snuitkevers... te jagen. Tijdens haar leven kan een enkele wesp tot wel 1.000 rupsen vangen! Dit betekent dat een nest in één seizoen verschillende kilo’s insecten kan verorberen.
Nog een voordeel: wespen zijn een prooi voor enkele roofdieren, zoals de Europese hoornaar of bepaalde vogels zoals de bijeneter en de wespendief. Ze vormen ook een belangrijke voedselbron voor de Aziatische hoornaar: het behouden van wespenkolonies draagt waarschijnlijk enigszins bij aan het verlichten van de druk van deze invasieve exotische soort op bijen en andere zeldzamere insecten.
Om deze soort te bevorderen
- Plant nectarplanten, vergelijkbaar met planten die gunstig zijn voor korttongige bijen.
- Maai laat in het seizoen om de voedselbronnen te optimaliseren.
- Behoud stronken, dood en oud hout, evenals geknotte bomen.
- Plant fruitbomen en -struiken en laat een deel van het fruit op de grond rotten – een praktijk die ook gunstig is voor vlinders!
- Vermijd pesticiden, vooral insecticiden, die het aantal prooien verminderen.
- Gebruik geen verdrinkingsvallen, die niet alleen wespen, maar ook veel andere insecten (vliegen, bijen, hoornaars, hommels...) doden.
Een minder bekend voordeel: wespen helpen bij de wijnproductie!
Door rijpe druiven te likken op zoek naar suikers, verspreiden ze van tros naar tros en van wijngaard naar wijngaard de giststammen die later de fermentatie mogelijk maken. Wie verdient er dank? De wespen natuurlijk!
Leef samen en vermijd overlast
Met hun gladde angel kunnen wespen gemakkelijk meerdere keren steken.
Deze eigenschap draagt zeker bij aan hun directe, nieuwsgierige en – laten we zeggen – soms agressieve karakter. Aan het einde van de zomer, wanneer de eierleg stopt en de koningin sterft, worden de werksters die zich voedden met de larvale afscheidingen hongerig. Op zoek naar zoet voedsel worden ze veel hinderlijker tijdens onze picknicks en maaltijden op terrassen.
Buiten de occasionele ontmoetingen in de tuin concentreren de nesten duizenden individuen, waardoor ze een aanzienlijk risico vormen voor de veiligheid en de volksgezondheid. De steek is pijnlijk en het gif kan allergische reacties en anafylactische schokken veroorzaken bij gevoelige personen. Zelfs zonder allergie kunnen meerdere steken toxische shock en vergiftiging veroorzaken.
- In geval van een levensbedreigende situatie (allergische reactie, meerdere steken, steken in het gezicht, de mond of de keel...), bel de brandweer op nummer 112.
- Buiten noodgevallen, als het nest problematisch is (dichtbij woningen en infrastructuren), neem dan contact op met een ongediertebestrijdingsbedrijf – raadpleeg onze lijst van actieve bedrijven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
- Vermijd het vernietigen van weinig problematische en gevaarlijke nesten (tuinbedden, bospercelen...) omdat wespen een belangrijke ecologische rol spelen.
Inspecteer in het voorjaar de schuurtjes, opbergruimtes en zolders, en vernietig de start van nesten waar ze niet gewenst zijn. Controleer of het geen nest van de Aziatische hoornaar is.
Als het nest groot is en in het midden van het seizoen wordt ontdekt, is het risico uiteraard groter! Neem geen risico en schakel professionals in.
Verplichtingen, verboden... Wat zegt de wet?
Het is verplicht om:
- Sociale wespen-nesten op eigen terrein te laten neutraliseren wanneer ze overlast en burenproblemen veroorzaken (verantwoordelijkheid ligt bij de eigenaar van het terrein).
