Gierzwaluw _{Apus apus}

Zijn Latijnse naam Apus apus betekent ‘zonder voet’. De gierzwaluw heeft namelijk te kleine pootjes om erop te kunnen stappen. Zijn hele leven is hij in vlucht, hij gaat nooit zitten. De enige uitzondering is de nestperiode. Hij eet, slaapt en plant zich al vliegend voort. Omdat zijn poten te klein zijn om vanaf de grond tot een vlucht te komen, bouwt hij zijn nest in de holtes van hoge gebouwen op een plek die hij vliegend kan bereiken.

Raadpleeg de kaart van gierzwaluwen in Brussel

De gierzwaluw gaat nagenoeg nooit zitten en dan enkel om eieren te leggen. Zijn nest bouwt hij dan ook in een holte die in vlucht toegankelijk is. De aankomstsnelheid kan tot 70 km/u bedragen en hij remt pas op het allerlaatste moment af.

Een opening van 3 of 4 cm in een onderdak is ideaal. Deze vogel maakt ook gebruik van diepe groeven in oude gebouwen, bulstergaten … De toegang tot het nest moet vrij zijn en zich op enkele meters hoogte bevinden.

Hoewel het van oorsprong een klifvogel is, nestelt hij in Brussel voornamelijk in holtes in gebouwen en is hij dus sterk afhankelijk van de menselijke infrastructuur. Omwille van renovaties om energie te besparen, verdwijnen de holtes en dat heeft gevolgen voor de populatie, die al te lijden heeft onder de sterke achteruitgang van insecten en de talrijke bedreigingen tijdens de lange trektochten van deze vogel.

Om deze soort te bevorderen:

• Bewoonde holtes in gebouwen identificeren en behouden.
• Bij nieuwbouw of renovatie kunstmatige nestkasten, installeren die bevestigd worden aan of ingebouwd worden in muren.
• Inspecteer het gebouw zorgvuldig voordat er werkzaamheden worden uitgevoerd om er zeker van te zijn dat er geen nesten zijn. Nesten zijn van buitenaf namelijk niet te zien, maar de bewegingen van gierzwaluwen in en uit het gebouw kunnen wel worden waargenomen.

• Voer geen renovatiewerkzaamheden uit aan daklijsten, gevels of daken tijdens de periode dat er gierzwaluwen aanwezig zijn: elke verstoring is verboden!
• Vermijd het gebruik van pesticiden, vooral insecticiden, aangezien deze de voedselbronnen van gierzwaluwen drastisch doen dalen.

De gierzwaluw is een insectenetende vogel. Specifieke voedselbronnen aanplanten op de site is niet nodig. Het is echter wel een goed idee om de voorkeur te geven een ecologisch beheer en inheemse biotopen en aanplantingen, wat insecten in het algemeen ten goede zal komen.

Een grote bedreiging voor gierzwaluwen zijn renovatiewerken aan gevels en daken en de afbraak van gebouwen. De gierzwaluw is extreem trouw aan zijn nest: hij is als het ware geprogrammeerd om er elk jaar terug te keren na duizenden kilometers trek.

Probleem: het verdwijnen of verplaatsen van het invlieggat naar zijn nest is geen scenario dat in zijn navigatiesoftware is voorzien. Een dichtgemaakt bulstergat, een gerepareerde tegel, een van buitenaf geïsoleerde gevel of een nestkast die een paar centimeter is verplaatst, de gevolgen kunnen dramatisch zijn. Op video’s is te zien hoe gierzwaluwen keer op keer heftig in botsing komen met de muur waar hun nest eerst nog was.

Nestholtes van gierzwaluwen zijn beschermd, zelfs wanneer ze afwezig zijn tijdens hun trek! Vraag de facilitator Natuur altijd om advies.

Voor de werf

• Zoek de zomer ervoor, indien mogelijk, uit of er gierzwaluwen (of andere vogels) in het gebouw leven.
• Neem contact op met Leefmilieu Brussel om vergunningen en voorwaarden te bekomen voor de organisatie van de werf. Door tijdig actie te ondernemen kan er voorkomen worden dat de werf voor meerdere weken of maanden wordt stilgelegd!

Tijdens de werken

• Als de werkzaamheden beginnen voordat de gierzwaluwen terugkeren, plaatst u de nestkasten op de steiger in de exacte as van de bestaande holte. De steiger moet dan blijven staan tot de gierzwaluwen klaar zijn met nestelen. Deze oplossing werkt niet altijd.
• Als de nesten niet rechtstreeks worden beïnvloed door de werkzaamheden kan de steiger blijven staan en kunnen de wandelplanken elke dag worden verwijderd. Het doel daarvan is een ruimte rondom het nest vrij te houden van obstakels, zodat de gierzwaluwen ‘s avonds terug kunnen keren naar hun nesten en deze ‘s ochtends weer kunnen verlaten (hun vlucht vormt een U-vormige curve).
• Plaats geen netten of dekzeilen waarin de vogels verstrikt kunnen raken of waaraan ze zich kunnen verwonden binnen een afstand van 5 m van de nestingangen.

Nadat de werken erop zitten of als de werken buiten het broedseizoen worden uitgevoerd

• Houd de oorspronkelijke holtes open, behoud ze op dezelfde plaats en laat ze zo intact mogelijk.
• Als alternatief kunt u nestkastjes plaatsen met de opening zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke nestholte.

Actieve gierzwaluwen door steigers

Gierzwaluwen zonder schuilplaats (na het isoleren van een gevel)